Sunday, July 31, 2011

Relationship ( A christian perspective)

When there is love in marriage, there is harmony in home; when there is harmony in the home, there is contentment in the community; when there is contentment in the community there is prosperity in the nation, there is peace in the world- Chinese proverbs.

Sawi ava tul em: Mizoram thalai Kristian te'n kan mamawh em em leh kan sawi tam ngai pulpitah pawh hmun chang tlem hle si chu he thupui hi a ni awm e. Kristian chhungkua dinna a bul pakhat chu hei ngei hi a ni. Bible-ah hian kawppui thlang fulo Solomon-a chuan a nupui te avangin milem biakna a sawisel lo a, a tlakchhiat phah. Israel fate Philistia laka chhanchhuak tur Pathian belruat Samsona chuan a kawppui Delili avangin a nunna hialin a tawrh phahin Pathianin mawhphurhna a pek a hlen zolo! Davida meuh pawh minu a uire sak avangin Uria a thah tir phah a, simin Pathianin ngaidam mahse a nun khua hreawm takin a chhiar phah a ni. Kan ramah pawh hian kan kawppuite kan thlan ulukloh avangin inchhungkhur a kehchhia a, mi hriatloh hian chhungkua kan rum vawng vawng thin. Kan ram leh hnam dinchhuahna hi chhungkua atanga din a ngaih avangin a pawimawh thlawt a ni. He paper-ah hian kan thiam ang tawkin kaldan/kawhhmuhna tha ni a kan hriat te tawite in tarlan kan tum dawn a ni. Ngaihdan leh thlirdan a in an loh thin avangin he paper pawh hi a dik berlo mai thei a, amaherawhchu thlirna zauzawk min pek theih beisei a buatsaih a ni.

Nghakhlel takin - A reh vung vung si!

Thenkhat chuan kawppui tur hi tawngtaina nen kutkuangkuahin an lo nghak a, a lo thleng thei silo, beidawngin siamtu an dem dawn dawn a; an mangang ru hle. Thenkhat chuan dil mawlh mawlh chungin mit an len bawk a. A eng zawk hi nge dik zawk ni ang le? (Thufingte, 18:22)-ah chuan ti hian a inziak "Nupui/kawppui hmu chuan thil tha a hmu a ni."tiin. Thil tha hmuh dawn hi chuan Pathian rawn chung a mitlen ve a ngai a ni. (Mathaia, 1:7) "Dil rawh u, tichuan an pe ang che u, zawng rawh u, tichuan in hmu ang..." Neih hun ve tawh em avang te, kan thiltih thalo te atanga he pa/nu hi nei ila insiam that beisei vang te, mahni nu leh pa te awpna hnuai atanga talchhuah duhna te avangin Kawppui tur kan zawng thin, hei hi a fuhlo. Kan duhdan dah tha a Pathian ram zauna leh ropuina zawk tur a kan in hman theihnan kawppui/tanpui tu tur hi kan zawng zawk tur a ni.

Mahni inhriatchianna:
Pathian hian uluk takin danglam vekin min siam a. Kan duh zawng leh mamawh zawng a in ang veklo a, Ka pi (fam) ta thu kha han hawh zawk ila, "Pathian hi a themthiam khawp a, mitah te leiah te hian ramri a kham a ni." Mihring induhna hi kan danglam ang bawkin a danglam zung mai a, hmel that leh thatlohah te, neihnunna lamah te, lehkhathiamna lamah te chutiang zelin.

Hemi a nih avang hian kan kawppui zawn hma hian mahni inhriatchian a pawimawh khawp mai. Mahni inhriatchianna hian kan mamawh hriat chianna min neih tir thin. Chuta tang chuan kan duhzawng chauh nilo in kan mamawh zawng minpe turin Pathian kan dil thei thin a lo ni. Kawppui zawnna hlawhtlinna pakhat chu kan ta tur diktak (right person) hmuh aiin, kan hmuh a te hmangaihthiam zirna ah hian a ni. Chumai bakah chuan kan chenpui theih kan zawn aiin an tello a kan awm theihloh tur zawn hi a fuh duh ber bawk. Kan mamawh zawng te chu enge ni ta ang le?

He nu/pa hi ka thian kawmngeih, ka rilru te ka sharena thin a ni em?
Mithiam te chuan Relationship tan dawn tak tak hma hian inkawmngeih a tul tih an sawi thin. Amaherawhchu Mizo zingah chuan inkawmngeih hnu a han inngaihzawn leh chu thil harsa tak a ni ve leh tho bawk. A engpawh chu nise pawimawh chu inkawmngeihna hi a ni. Hmangaihna lo pun theihna ber chu 'inhriathiam tawnna' hi a ni. Inhrethiam tawn tur chuan inkawmngeih a, harsatna te engkim inhriat tlan a pawimawh a ni. Kan ngaihsan zawng leh duh zawngte a in ang em? A nih loh chuan inhnial thinrimin kan inthen thuai leh thei bawk. Kristianna ngaisang mi kohhran a in hmang tak mi kan nih phei chuan ngaisang velo leh tul ti lemlo kan neih hian kan moral thlengin min pawt hniam ve thei a, chumai bakah an ngaihdan chuan min hneh hlauh theiin keimahni zawk kan tluk phah hial thei bawk a ni.

Ka chhungte leh ka thiantha te'n min duh pui em?
Kawppui zawn hi chhungkua zauhna a ni fimkhur a ngai. Thenkhat hmeichhia/mipa chhungte remtihna lo emaw thiante'n an 'Amen' puilo nei a a hnu a inkawp rem phian hi sawi tur chu an tam ve mai a. Amaherawhchu abikin mipa te tan kan chhungkua inrelbawlna a lo lawilut tura nih avangin alo cheng tawh te nen a in rem thei mi kan zawn angai hle. A inkawp a te inrem hle mahse nu leh pa emaw chhung dang te remloh avangin chhungkua a hlimloh phah fo a, a chang phei chuan chhungkua a kehdarh thei hial thin a ni. Hmangaihna luipui in min len tawh hi chuan men a ruai a awl thin. Hetah tak hian kan thian min hrechiangtu leh kan tan a hmangai tak tu te nuphutlo a lo entu te thulak hi a dik duh khawp thin.

Kumkhua atan rinawmna ka tiam thei tawh em?

Kawppui neih hi Inneihna kailawn a nih avangin tihchhin thil a nilo, arkhawthim dai hi inthenna thlen hma tir thei tu a ni. A hmel kan duh zawng tak a nih emaw kan ngaihsan mi tak kan neih tak avang hian hmanhmawh chuk a awl thin. Hmangaihna leh saptawnga Infatuation kan tih mai hi thliar hran a pawi mawh khawp mai.
Infatuation hi chu a thawh dan pawh aranga hmangaihna tak tak kuhmum parchhuak tur hi chuan hun a duh thin a chawm len ve a ngai bawk. Infatuation ah hi chuan a boruak a zir emaw a thli thawt dan a zirin emaw mi pa/nu kha a danglam zung zung a mahse hmangaihna ah chu a dinna ngaihah a ding reng thin. Infatuation chuan harsatna pumpelh a duh a hmangaihna ah chuan harsatna kara nun khawchhuah a thlang zawk thin. Infatuation chuan hmel kim tlang a en a, hmangaihna chuan chetzia leh rilru a en ngun zawk thin. (I Korinth 13:4-7) "Hmangaihna chuan a dawhthei a, ngil a nei bawk thin; hmangaihnain a itsiklo va, a che mawi lo lo va, mahni hma a sial lo va, a thinur duh lova, sual lamah a ngaihtuahlo va, fellohna ah a lawmlo va, thutak erawhchu a lawmpui thin a; engkim a tuar hram hram a, engkim a ring a, engkim a beisei a, engkim a tuar chhuak thin." He thu hi ngun taka bih chuan a hman chhuah dan relationship-ah hian a awm vek a ni. Heng zawng zawng ti thei tur chuan mahni rinawma, kumkhua atan ka tiam ve thei tawh e tihna nun kan neih chiahah kan in ring (ready) ve tihna a ni. Antoine de Saint chuan, "Hmangaihna hian inkawppui a te tha in ti a in thlir tawnna ringawt nilo in, hma lam thlir dunna hi a ni zawk e" tiin a lo sawi a ni.

Mipa leh hmeichhia kan ni tih inhriat tawn hi a pawimawh:
Thu hriatthiamsa sawi vak tul lo awm a lang si hi sawinawnfo a pawimawh khawp mai. Tunlai khawvel changkanna in a hrin tel zingah chuan 'gender equality' kan tih hi a ni ve awm e. Hmeichhia leh mipa intluk tlanna. Hetah hian mipa leh hmeichhia kan nihna ang a inzahtawn hi a pawimawh khawp mai. Pathian hian mipa chu taksa chakzawkin a siam a, hmeichhia chu chaklo zawkin a tihrawl zawngah chuan a siam bawk. Taksa chak zawk nih avanga hmeichhia te diriam chiam emaw hi relationship-ah hian a thalo khawp mai. Hmeichhia te pawh hi mipa famkimlohna lai phuhruk tur an ni a, mipa te pawh hmeichhia te famkimlohna lai phuhruk tur an ni, kan pawimawh tawnna in en thiam sak hi pumkhat a minsiam thei tu a ni. (Genesis 1:27) "Tichuan Pathianin ama anpuiin mihring a siam a, Pathian anpui ngeiin a ni a siam ni; mipa leh hmeichhiaah a siam a ni." Pathian chu hmangaihna a nih si chuan a anpui a siam mihring mipa/hmeichhia te chu inhmangaih tur kan lo ni. Hmeichhia rahbeh lam a langlo a, feminist firfiak (radical) ho anga mipa do bur lam a langlo. In hmangaih tlang a leilung hi luah khat turin minlo ti zawk a ni.

He nu/pa hi ka a kimtlang mawi hle mahse ka fate enkawltu atan ka awt chiah em?

Zing ka thawh apiang hian a bula chen ka chak hliah hliah thin nge ni a hmangaih theih kala tum tang tang ? (Thufingte, 19:14) "In leh sum leh pai chu pate laka roluah a ni a, Nupui remhria erawh chu Lalpa laka mi a ni." Pathian hnen atanga kan dawn theih a nih avangin dil a pawimawh tih kan sawi tawh a. A sakhmel kimtlang piah lamah han thlir vang vang a kan fate enkawl sei liantu atan an tlak em? tih hi kan inzawhnawn fo a pawimawh khawp mai. Mipa tan pawh chhungkaw maicham siam thei tu, fate pawh zilh thei tur khawp a nun uluk mi a nih ve tho a ngai a ni. Kan duhthlanna hian mihring nun a sawidanglam thin avangin kawppui tur kan zawnna ah pawh kan fa te Lalpa ke bul ngei a hruai theitu an ni tur a ni.


Tehna sual theilo:

(I Samuela 16:7) Nimahsela LALPA chuan Samuela hnenah, "A hmel lam emaw, a san lam emaw en suh; a ni hi chu ka duhlo a ni; mihring chuan pawn lam landan a en thin a, LALPA erawh chuan thinlung lam a en zawk thin." Thinlung lam buk thintu hian kan thinlung duhzawng te chu a hre ber a. He khawvel kan khualzinnaah hian kan khualzinpui tur leh vanram thleng a kan thlenpui tur chu dil ila min pe em em dawn a ni. Ami te tan thil tha reng a ui silo a.

Tuesday, July 5, 2011

Hlaphuah

Hman tak tawh kan sikul kal lai khan tlar thum vel ka phuah! Ka ngaihtuahna ka sawkkhawm a Shillong-ah khan thiante nen changkhat leh thunawn kan phuah tawh bawk.

Phone ka dawng a "U Sawmte, khawngaihin hla changthum nei 'an liam zel si' tih thupui hmangin minlo phuah"! Zankhat chauh hun ka nei a phone ka dawn hunlah chu zan uaifual lam a ni tawhsi. Pen leh paper kala a, lung tih len ka tum a sawt silo. Tah tichhuaktur ka ngaihtuah a theihngang siloh. Ka bei a dawng takzet, ka pet ka seh nuap nuap a! Poet-ho 'wing of poesy' an tih ang ten min zem ve se suangtuahna khawvelah chen ka tum ka thil tih tur chuan min kam si..ka hlawhchham dawn tihah chuan ka han ziak tan ta a. Changtawpna ka thlen chuan ka thu leh ngaihtuahna a chawl a, ziah theih ka nei talo. Kan thenawmpa leng ka nun min biak sak a. Alo haw hnu chuan tlarthum kala tlinlo chu a ziak puat a kan zo chu a ni ve ta der mai!.