Wednesday, December 1, 2021

The Frontier market Part 1

Kum 1871 khan Alexandrapore thingpui huan chu beih a ni a. Chuta thawk Scottish thingpui huan neitu James Winchester chu that niin a fanu naupangte chu man a ni a. Kumpinu sorkar chuan he naupangte chhuahna tur hian hma an la nghal char char a. Chutah chuan tlangmite tlawh thin pakhat Mathura Burman chu Mizote (Lushai) ho chanchin hre tur a kawm a ni a. Mathura Burman hi damdawi thiam niin Suakpuilala nu Pi Buki damlo a han enkawl zo chauh a ni bawk a. Suakpuilala chuan cachar phai a market te chunga thuneih chu a duh em em a. Chumai nilo in chhim lama Lushai thenkhat powder, guns leh sulphur te ramhnuai bazar an tih mai Koilashur bula an tih thin te chu a ngaimawh em em a ni, tih a hrilh a. Heta tanga lang chiang ta chu British ho Lushai hills an lo luh tak tak hma pawh hian phailam mite nen sumdawnna an lo ti hle tawh tih a lang reng a. Bengali sumdawng leh dawmdawi thiam Mathura Burman te chuan phai leh tlang ramte chu engmah harsatna awm lo in an lo fangkual thin a ni.

 

Lushai hills hi khatih hunlai Cachar district of Assam leh Sylhet district, Bangladesh leh Chin Hills, Burmate’n an karcheh a. Chittagong lawngchawlna hi tuipui hmanga sumdawnna hmun hnai ber a ni. Anglo-Burmese indona pakhatna (1824-26) Assam, Ahom lalna hnuaia awm thin chu Kumpinu sorkar hnuaiah 1826 khan a lo awm tan a. British mite chuan Assam phai an siam a, Luhsai ramri dep thlengin thingpui huan an siam a. Lushai ram an hneh hnu kum 1890 atang khan Lushai te chu Lushai Hill District niin an lo awm ta a ni.

 

British ho in Mizote an han hneh hma daih hian Suakpuilala nen hian kum 1871 khan inremna an lo siam tawh a. Kum zabi sawmpakuana a East India Company leh Tibetan sumdawngte in kara palai hna thawk thin Bhotya ho ang khan Mizo lalte pawh hi Cachar sumdawng mite leh Mizote inkara remchanna leh kailawn ni turin British ho hian an rawn hmang a ni. Colonial record kan en chuan Mizo lalte hi bazaar an siam hmasakah te enkawltu/patron an nih thu ziah lan a ni a.