Thukhawchang-a thukhawchang

(Tih chhinna he lehkhabu ka review-na hi review leh ka duh, chuvang chuan chhiar mai ila a dang chu duh tawk ila)

Benghawlh lehkhabu: Tun hnai mai khan Thukhawchang tih Pu Lalhmingliana ziah chu chhuah a ni, Zoram mipuiin a chuhin an inchuh luih luih mai.

Hrechiang hmasa zet ila: Historian lartak Collingwood chuan, “Read the historian before you read history” tiin thuziak hrethiam tur a a ziaktute pawimawhna a lo sawi tawh. He lehkhabu chhung a sawi chhuah leh a ziaktu hi a inmil em ? tih ka rilru a lo lut hmasa ber a ni. Maharashtra sorkar hnuaiah IAS niin voluntary pension thlengin a thawk a, chumi hnuah Administrative Tribunal member tum hnih a ni leh a. Chu’ng ringawt chu a tawk hauh lo a, midik a ni tih amah pawhin a in phalo bawk. A lo nih tawh atang hian hetiang thuziaktu awm takin a ziak a ni tih a lang. Ka lo ngaihmawh deuh thin chu mitin mai hian kan kuanglo kan nawr deuhin ka hre thin. Pathian thu zirtute’n sorkar kalphung an sawi a, Politician te’n Pathian thu an sawi bawk, zirlaiin zirna thil ni baksaklo te, bai tui ti hnam kan ni bawk a, kan bai pawlh nuai(h) mai thin a nih hi maw. A ni hi chuan a kuang tak huaisen takin a nawr a, a nawr zauh leh zauh loh chu thudang nise, Zoram darthlalang a hmuhdan fiah takin midangte anglo a zep hni hne lo in a rawn ziak a, chu chu a lehkhabu hlutna zual tu a ni. Literature tui mi a nih avangin a thuziakah hian thawnthu ang chi hi kan hmu tam zawk a, ka ban phak zawng zawng chu ka chhiar vek tawh a. A thuziak a tha ka tih leh literary value nei a ka hriat te’n mikhaw hriat a hlawh tlem a, a ziak zingah pawh eng kalo ngaihin lawman a hui leh bawk si a. Ka hrethiam chhuak zo ve lo pawh a ni mahna!

Lehkhabu chu: Lehkhabu awmkhuah ni hranlo phek 222 ni in, bung 20-a then a ni a. Aman pawh Rs 100, a to lo. A kawm rawng pawl dal deuh erawh hi chu mi a lemlo deuh, mahse a chhung thu han luh chilh chuan chutiang lam reng ngaihtuahna hun min pe tawhlo e. A hawrawp hman hi bookman old style 12 ni in ka hria a, he hawrawp hi Microsoft word-ah chuan chhiar nuam ber ka tih a ni. Thuhmahruai ti ve lo in “He lehkhabu leh ka Mizo tawng” ti in a rawn tan zaih mai a, “chheile! Keini Mizotawng ziakdan dik zir duh te tan le” tiin phur takin ka keu zel a, mahse tihsual English thumal thenkhat leh a chang a ziahzawm a chang a zawm loh a nei zeuh zeuh fo tho. Inthlahrung tak a “A la chhiar peih tan” tih a han zep hi “a va inthlahrung mai mai e, aw” kalo ti mai mai, ngaihnawm tak vek a ni si a, a chhiaturte a ngaihven (care) thiam e. Heihi a thuziah chakna a ni ve thung a, heti hian insawi mahse chhiar kan thulh chuang silo, kan tui tulh tulh zui bawk a.

A ruangam: A thupui inremthlak dan hi mi entawn tlak Pu Thenphunga leh midangte chanchin a rawn tlar phawt a, Khawtlangnun a hmeichhe san tawhzia leh mipate tan a ngaih tawh zia tarlangin, zirna leh thil tihreng reng a hlawhtling tur a taihmak a ngaihzia a rawn tarlang. “A ram leh a felna” a zawndan hi kan zirlai mai nilo kan sorkar hnathawk thleng hian hmufuh ve se chuan kan ram tan a hlawk turzia he lehkhabu hian min hmuh tir bawk, taihmak tur a ni tih hi (page 58). Chutah le! Henry Hinn leh missionary nuaikhat a rawn ti chho ta, khati teh huam a kan lo lawm kha a ni ngaihdan a nilo deuh a ni ang e, nih pawh a ni reng a. Chumi dikna chu Lengzem... chhuakah khan Lalmuansanga’n... tih thupui hmangin a rawn ziak nghe nghe. Kan buaipui chiam sap ho hi belhchian an lo dawl vaklo ni awm a ni, fimkhur engkimah a ngai e. Politician nih a duh miahloh avang a a sawi ngai loh tur, MLA te’n sawise a tih ram rorelan thiamlo lutuk chu a rawn sawi leh bawk a. Ni ngawt mai a sawt zawng a chet kan thiamlo leh roreldan kan thiamlo hi a pawi ngawt mai.(Nawrh sawtlo page.203, MLA rorel thiamloh dan page.97-ah)

Kan ram sorkar hotupa ber Pu Zoramthanga chanchin a rawn sawi leh bawk a. He thuziah hian a awh thui ber a, page 37 chuang a awh nia! Chuvang chuan he lehkhabu a changtupa chu Pu Zoramthanga hi a ni a, a che chhe ber pawh a mah tho a ni. He thuziah a tha em em pakhat chu Pu Zorama ngawt a dem lo a mipuite huat tur kan huat loh zia leh huat loh tur kan huat si zia te, kan tihtur leh hriat tur hma a rawn chhawp a ni. A va ziak tha ve ti liam leh ngawtlo in kan haw ngam(nachang hria) tawh em ang chu maw.

A thuziah hi a hlawm lian ang deuh chuan ti hian a then theih ang..Mi entawn tlak..entawn tlakloh sorkar leh sorkar hnathawk te leh a inkara khawtlangnun nghawng chhuah a neih mipa tan ngaihna, tih takzet a tul tawhzia te a ni. A hmawr bawknan “Mizo ramah mi ram” a rawn hmang a heihi bengsik a ngaihtuah zui tlak a ni.

Aman pe tur kan ni: A thu kam keuna a ziak hi han sawizau lawk ila, thuziaktute tan a a han vui zauh hi a ni. Ani lah tak a chanchinbu leh lehkhabu a ziaktur a sawm a te hian an ziahman chu sawiloh a copy tak ngial pawh an dawnloh chang a tam mai. Ramdangah chuan mi tamtakin dinchhuahnan pawh an hmang bawk a, dinchhuahlohnan pawh an hmang bawk. Ziak tur hian hunt ha tamtak sen a ngaih avangin a man hi kan in p eve tur a ni. Chuta hmahruai a lehkhabu a a sawi Bangalore Magazine enkawltute leh ZoLife hi an bengvar ngawt mai, midang pawhin han chhunzawm zel se. Ziakmite tan rahbi thatak tur a ni.
(To be cont’d)