Tuesday, March 23, 2010

Tha leh thalo ( 'Mizo'* perspective)


"Mama, inkhawmpui an tiak ta, nanglah phai ramah i awm reng si a, Pathian rawngbawlna hun hi i nei ve meuhlo a ni." ti a ka nu duhtakin min biaklai chu ka thil ziaka ka hmanhlel lai tak a ni. Inkhawmpui zi nuaih nuaih kara zaithiam te, lemchan thiam te, thusawi thiam te mitthla-ah an lo lang, mahse keichu ka hman ve miau silo a! Ngaihtuahna-ah thil pakhat a lolang a. Enge "rawngbawlna chu?" Ka hna ve tur ka zirna chu ka rawngbawlna a ni ve lo em ni?

'Beram' leh 'Kel' thalai te: Tribal khawtlanga seilian ka nih avangin huho a awmkhawm(collectivism) leh mahni a chettlatna (individualism) chungchang hi inhnial a thui thei khawp ang le. Kan duh emaw duhlo emaw Kohhran leh Khawtlang khian khauh takin "fel" leh "fel lo" a thliar hrang a. Chu tehna chu inhman leh inhmanloh a ni. Hei hi thatna tamtak a awm a, chhiatna tamtak a awm bawk. In hmanluat avanga mahni career in vawchhia an awmlaiin inhmang manglo a mihlawhtling an awm leh thung bawk. Leh lmah chuan inhmangpeihlo te'n a inkhawm an sawisel chiam angte hi a dik leh chuang bawk silo a. Ani, kan chhuak vak lutuk ve bawk a, kan hnathawh leh kan zirna kan nitin eizawnna in a tuar lo thei silo.In hmang tha duhlo emaw hmanlohna vanga in hmanglo deuh te'n sawisel se chu "Misual" nih an hlawh tlat, a pawi. Kan lem lutuk a pawi!

Dichotomy :
Kan Zosap te chanchin tha rawn ken khan engtiang chiahin nge kan khawtlangnun leh kohhran nunphung hi a sawi danglam kan hreveklo ang. John Calvin zirtirna hian engtiang chiahin nge Zoram ringtute nun hi a kaihherh pawh chhut tham a ni. Tun a kan hman danah chuan kan nitin khawsakna leh kan biak In (sanctuary) kan dah hran lutuk hi a pawi a ni. Chawlhni a lo ni a, sualna te chu tam hle mahse kan sualna kan hlip a, fel awm takin kan inkhawm a a tha e. Chawlhni ang tho hian nidangah pawh hian Pathian han zah ila zawng corruption do pawl hi a awm ka ringlo. Tha hauhsilo a lemchan kan uar lutuk hi a pawi a ni. Lemchanna hmanrua a kohhran leh khawtlang platform-a kan hmang hi a pawi leh zual. Inthawina nilo in thuawih a ni kan biak a hian a lawm zawk ni.

Hawh u i din thar ang u: Kan Biak In dik tak chu kan thinlung hi a ni kumkhua. Thinlung a zawm silo in pawnlamah a va zawm ngawt hi a theihloh.Thil kan ti a nih rau rau chuan a tawp thleng a kan hlen a ngai a, kan rinawm a ngai a ni. Zirlai chuan a zirna-ah rinawm se, sorkar hnathawk chuan sorkar hna athawhna-ah chutiang zelin. A phawvuak a kan inhampuar lutuk hi thil zum kan tawn hunah kan puakdarh vek palh ang e. I din thar ang... a lem atangin atak ramah..

A tawp berah chuan i hman leh hmanloh hi a thatna leh thatlohna a awm ve ve a, pawimawh ber zawk chu kan thinlunga Lalna chang zawk hi a ni.ENGE I NGAIH VE DAN?



* Mizo ka tih hian mi nawl tlangpui ngaihdan a bikin Mizoram chhunga awm Kohhran leh Khawtlang awpna hnuai awm te ka sawina a ni.

Friday, March 12, 2010

Thuziaktu leh khawvel


Writers imagine that they cull stories from the world. I'm beginning to believe that vanity makes them think so... Stories cull writers from the world. Stories reveal themselves to us.. they colonize us- Arundhati Roy

A Writer should be able not to choose, but be chosen by something in him which he can neither foresee nor pre...dict, something whose nature he can only discover in the process of writing it-AD Hope

Hemi te pahnih thuziah ka chhiar hian mak ka ti thin! Thuziak mi tur tu emaw a lo pian hian thuziak thiamsa in a lo piang hauhlo a. A nunin a tawn thil tamtak a pawn lam nun in a a nghawng lungngaihna leh tahna te, lawmna a tawn te chuan finna tuikhurah a hruaia chu tui chu midang te dawt ve turin a ziakchhuak ta thin a ni. Pi Roy-i ngaihdanah hian chung thawnthu te chuan mihring chu khawvel atanga la chhuak angin a sawi zawk si a. Heng chanchinte hian kan sawi niloin anmahni in chanchin min hrilh zawk a ni....duh tawk rih ang...

Hope thung hian Poet/writer te chungchuanna remleh remlo in a rawn tlangaupui ve thung a, khawvel nundan pangai pet pet chim piahlohna khawvel-a cheng a, anmahni ngaihtuahna fim tak hmang a an thu leh hla te chu rawn chhamchhuak angin a sawi a. Activism hian thuziak mite chu a thununin anmahni nihna ang tak an nih loh phah thin leh khawi pawl emaw thil tum emaw tlangaupui an tum avangin an nihna hlauh ang hialin a sawi a.Engdang nilo in Thuziak mite chawisan a tum vang a ni.... heihi duh tawk leh ila.

Ka ngaihtuah thin a pawn lam leh chhung lam engpawh min mawlhtu awm chuan thu min ziah tir pawh nise. Thu kan ziah hian enge kan rilruah lo lang thin- Topic hot deuh hlek hi ziak ila, ka thuziah hi miin anchhiar ang tih nge? Model leh theory tlanglawn ang hian ziak ila mite ngaihsan ka hlawh ang? Nge thil a nihna ang tak kan hmuh chu kan ziak chhuak mai ang. Ziak hnem ber leh hetiang subject lama hmahruaitu nih ka duh avangin ka ziak vak vak mai, phuailuai deuh pawn.

Marx-a kha hmeichhia/minu pawl movement tih chaknan a ziak turin nu pakhat hian a sawm a. Chu nu hnenah chuan mihringnun thuk tak harsatna leh rumna chu ziak mai tur a nih zia leh chutah chuan an mahni khalhduhna/drive lam chu thudik a nih chuan lo lang mai tur a nih thuin a lo hrilh a ni.

Thudik kan tih leh a landan pawh hi ngun taka ngaihtuah chuan mihring zir a te in a lo danglam thin bawk si a, ramri kham a har ngei mai. Thuziak thiam tak leh thuziak thatak nei thei tur hian enge ngai ta ang le?