Wednesday, December 17, 2014

2014 Rewind

He kum hi chhinchhiahtlak tak a ni leh e. January thla tir vawh vanglaiin Delhi University-ah ka tih tur ka zuk hlawhchham nghal a. Nimahsela lehkhabu tha deuh deuh ka hawn tho kha maw. Ka chhungte leh ka thawhpuite duhthusamin an la tha reng a, college-ah hun tam kan hmang thin. Ni e, kohhran chanchinbu pawh hi ka kut zala tla ve a nih vangin kartin hian chunglam pawlna ka chang emaw changlo emaw sermon pate hi thlak reng a ngai a, hei ka vai liam ve mai dawn hi maw. Lawmna tur dang pawh a tam riau e, kan college hian village pakhat kan adopt-a zirna kiltin tin atangin he khua (Phulpui) hi kan zir a ni. Chutah chuan editor pakhat min nih tir ve a, kan han buan fat fat hnuin kan chhuah ve thei ta, Mizoram tan mellung pawimawh tak a nih ve kan beisei, sorkar policy pawh a keuh danglam ve thei
mai thei a sin. Ka lawmna dang Mizo history (Mizo Narratives: Account from Mizoram) chu mitamtak lehkhabu bawm a awh ve tawh a, copies 2000 chuang kan tiral ve der mai. Prof Sanjoy khan North east history University syllabus a awm theihna tura symposium an neih tum khan kan lehkhabu hi min dil ve nghe nghe. Tunhnai a UGC-in North East history university tinin zirtura a tih tak atang hian a hlutna a zual ve ngei ka beisei. Kum a tawp dawn a Orality and Folk Literature in the Age of Print Culture chuan kum min kharsak bawk a. Ka chhut neuh neuh a, kum dang zawng ai a ka phusak kum a ni a, chunglam malsawmna tamtak ka dawng a ni, lawm ve tak ka ni e.


Wednesday, November 26, 2014

Sociology pa ti a an sawi Comte


Comte hi Sociology thumal ti chhuaktu ni in a ngaihtuahna “positive philosophy” lo awm tir tu chu enlightenment leh French revolution a rawn nghawng  khawtlanga dan mumal awmlohna (social anarchy) leh thil thalo tamtak lo awm tirtu beihlet a duhna vang a ni a.  Revolution awmhnua khawtlang nun bawra tak mai duhlo tu De Bonald te ngaihdan nen pawh a in zul hle a. Nimahsela, ani ngaihdan erawh a hran deuh na chhan chu medieval hunlai hawl khawtlang siamthatna midangin an tlangaupui chu Comte ngaihdan chuan khatiang hunlaihawl kha science hmasawnna avangin an tlan pel tawhin a ngai a ni.Ani chuan nungtakin society (khawtlang) a bih chiang a, a hmasawnna chu science hmasawnna nen hian in hnerem tlatin a hria a, a bik takin physics zirna atangin evolutionary theory kan tih mai chu a lo hmuchhuak ta a ni. Evolution kan tih chuan khawtlangin  stage hrang hrang kal chhuah hnua lo irhchhuak a chu a ni. Chu hmasawnna chu society hrang hrang khawi hmunah pawh in ang tlang vekin a ngai a. Chu stage kal tlang ngai te chu:

1) Theological stage: Kan tih mai (circa 1300) hunlai supernatural power, te pathian tih thumal leh a dangten hmun pawimawh an chan hunlai a ni a. Engkim mihringin a hriat leh khawtlang hrilhfiahna chu pathian atanga chhuak vek a ngaihna a ni. Hetih hunlai hian mihringin kan suangtuahna la mawl deuavangin supernatural powerho chuan kan khawvel hriatthiamna a vet chhuak a ni.

2) Metaphysical stage (circa 1300- 1800) a awm leh a chumi ngaihdanah chuan khuarel (nature) hi mihring leh a khawtlangnun sawifiahna an hmanlai hun a ni. Hethun hi chuan mihring chuan reasoning an hmang tan a. A fin pawh an fing ta deuh.

3) A tawp berah chuan positivic stage (1800 leh  a hnulam) an tih a awm leh a. Hetih hunah hi chuan science thiamna a lo san tawh em avangin hun hmasa pathian leh khuarel atanga khawtlang nun tehna te a rawn chhembo a. Mihring finna chuan pathian leh khuarel atanga thil tehna a chhembo a.  Chutah tak chuan evolutionary stage hun tha chu a lo piang chhuak ta a ni.

Comte hian revolution (hnehchhuh) lam a society siamthat aiin a chung a stage pahnih te science thiamna hmanga nuaibo a awm hnu a khawtlangnun chu a lo tha zawk dawnin a sawi a ni.

Tichuan, a ngaihdanah chuan mitin mai hian anmahni class (entirnan capitalist class an ni emaw working class an ni emaw an mahni pawl thatna an ngaihtuah vek a) chu ai chuan mite ber atanga mi lian ber thleng ngaihdan lak chu khawtlang tan a tha ber fo hian a hria a ni. Comte hian sociology hmang chuan khawtlang hmasawnna leh inchherchhuan dan te awlsam takin kan hre thei dawnin a sawi a ni.

Tuesday, November 18, 2014

Awm rawh!

Ka lung a len deuh avangin min hnem thei awm hla zawngin Youtube ka en kual a. Ka hla duhtak an play hma hian milar thenkhatin thutawite an sawi chuan ka mit a la zawk a. Chuta an sawi chu “Awm rawh” tih a ni. Cyber space-ah khawvelah kan chenlai hian kan chenna chu khawih theih, hmuh theih ala ni reng si a, kan bul a chengte an danglam heklo. Mi tamtak chu whatsapp emaw, internet khawvelah chengin an chenpui te an ngaihsak tawk lo. Technology hian min thuikhawm mahse chhungkua chu min thendarh tan a nih ber hi. I nu leh pa khawhar tak a awm kawm hlim la, I chhungte thusawi ngaithla turin I beng dawh rawh.



He khawvelah hian kan damchin tur kan hre silo a, ni thalo a lo thlen hun a kan inchhirloh nan, I phone kha kalsanla I bula chengte bulah khan va awm rawh. Generation next te hian alo a luakchhuakin milem (technology) kan lo be reng mai! Tirhkoh Paulan “Eng bawiah mah ka in phallo” a tih angin heng changkanna te hian min bawih tur a nilo, kan bawiah a awm zawk tur a ni. Engpawh nise I chengpui te, I thawhpui te bulah hian atakin cheng phawt mai teh.

Sunday, November 16, 2014

Fakna

A hmangaihna famkim em avangin lawmthu sawi mai rawh!
Bible reading:
1)      Ephesi Khua mi te hnena Tirhkoh Paula lehkhathawn Bung 2:8-9
“ Rinna avanga khawngaih a chhandam in ni. Nangmahni thawhchhuah a nilo a, Pathian thilpek a ni, thiltih avang a nilo ve chutilo chuan miin an chhuang dah ang e.”
2)      Thesolonika thawnkhatna 5:18 “Engkimah lawmthu hrilfo rawh u, chu chu nangmahni lam thuah Krista Isuaah chuan Pathian duhzawng a ni si a.”
3)      Sam Pakhatna: “A lawmna chu Lalpa danah a ni zawk a, a dan thu chu a chhun a zanin angaihtuah thin.”
4)      Rom 8:28 Tin, Pathian hmangaihtu, amaha ruat anga a kohvate tan chuan, an thatna
turin engkimin a thawhsak hlawm thin tih kan hria;

Hmangaihna ropui Pathian hmangaihna:
Lei leh van leh tuifinriat zawng zawng siamtu chuan NANG hi a hmangaih che ni. A hmangaih em che avangin Afapa mal neih chhun  a pe che a. Chu chu thilthlawn pel liau liau a ni. Chatuan vanram chahbi hi thil tih a hlawh chhuah tur chu nise vawiin lokal zawng zawng te hi kan hawihai hle ta ve ang. Pathian hmangaihna tawplo chuan a hmangaihna Isua ah rawn lan tirin Kraws-a thi khawp hial aa tuar avang in a vuak na vual te a tihdam kanlo nit a si a.  Hei hi Isaian a hmanlai kum zabi engemaw zat a lo sawi tawh kha a ni. Tirkhkoh Paula hian a hrechiang khawp a. Thil tih a neih theih chu nise thilthlawn pek a ni hauh dawn silo. Tunlai chu Kristian apologetic lam hi ka ngaithla fo thin a. Sakhua dang leh kristianna danglamna. Muslim sakhua te Budhhism te chu thil tih that avang a hlawhchhuah an inzirtir a. Keini erawh chu Pathian hmangaih avang a chhandam kan nih thu a ni thung. Thupuanah khan chhinchhiahna pasarih phelh theitu van a an han zawn khan tumah reng reng leihnuai leh vanhnuaiah an awmlo a athei awmchhun chu Isua Krista hi a ni. Kraws a thih hi ngam ve pawh ni ila midang chhandam chu soiloh keimahni pawh kan inchhandam zo dawn hauhsilo. He chhandamna hi a special em avang leh min thawhsaktu ISUA ah hian Pathian a thinurna ata a lo lungawi tak avangin “Kei hi kawng leh thutak leh nunna chu ka ni keima a kal lo chuan Pa hnenah an thlenglo ang a lo tih fip thak ni. Pathian thlenna kawng hi Sakhua hrang hrang atangin thlen theih ang in tunlai zirtirna ten sawi mahse thil dik a nilo. Kraws-a a tuarna ah hian khawvela thil ropui Sualhnehna, Pathian hmangaihna tawp lanna leh keimahni kan hmu thei ang chu chu a ropuina lai chu a ni.

Pathian hmangaihna hi a ropuizia I han chhui dawn ang aw.
Pathian hmangaihna hian ding takin a rawn chhun che a ni. Lei leh van zawng zawng siam tu hian khavwel –a ram hausa US te chu an neinung deuh a awm poh  awm mahna.. a rawn kalkan zel a Asia ram rethei India ah pawh a kilkhor lai ta Mizoram a mi chutah mahni vengah poh tu ikhaw la hriatloh leh nghal min han hmangaih a nia. A ropuizia hi chhutchhuah chi  poh a nilo chutah a thlawnin a la ni zui. Chu kan chan tak a vang chuan lawm mai tur kan lo ni. He thilthlawn pek hi ti hian entirna ilo pe dawn the ang. Rs 50 hi pe che ila engvakah mah I ngailo ang. Hmanni India in Sri Lanka an hneh khan India cricketers te kha crore khat theuh an pe don a lawmnatham a ni. A puang tu pawhin uar ta a a puan mai kha. Chuvang chuan Chatuan nunna a thlawn a kan neih hi ngoihbopui mai mai chi a nilo a hrelo te hnenah pawh an hriat fve theihnan theihtop a puang zar zawk tur kanlo ni. Davida hian a lo hmufuh khawp mai. Mihring/kei hi engemaw ka niha min hriatreng thin ni, hla ah pawh kan ngaihthlak tawh kha.

Kan harsatna
1)      Mahni kan indah poimoh hmasa thin: Pathianin mihring a siam khan IN HIS OWN IMAGE a a siam a ni. Eden bawhchhiatna avangin Pathian nen a then hranin kanlo awm ta a. He Pathian image kan neih leh theihna chiah chu Isua Krista hmanga Pathianin min rawn dawh zawmna Krawsah khan a ni. Tichuan, Lal Isua Krista a siamthar/Adama thar kanlo ni tihna a nih chu. Chuvang chuan kan taksa hi Pathian ta a ni tawh a, man a lei kan ni. Keimahni ta emaw tiin kan lo inchhek arbawm leh chiam thin. Hemi a nih avang hian Tirhkoh Paula khan Krista a thurukin kan awm a lo tihna chhan chu. Thuhruk ni tawhna na na alang tur zawk Krista lan tirlo hian hmakhalh/lansarh zawk kan tum thin heihi Pathian hmel hliahtu a ni fo!
Hetiang chiah hian kan rawngbawlna ah pawh hian KEI ti hian hmun a chan tam chuan Pathian hmel hi a a lo lang thei ngailo. Khawvel history ropui kan zir hi keu the u. KEI ti a mahni lalram dintumtu Hitler te, Napoleon te, Alexander ropui-a te tluk chhiatna kha. KEI tih hi chaopna atanga lokal a nih avangin Pathian hian a ngei thei miahlo!

2)      Entur zawk kan en thinlo: Philosophy pakhat existentialism hi ka chhiar fo thin a a awmzia ah chuan Mahni mai hian I nihna a hrilhfiah tawklo a midang te’n an thlirdan te midang zinga I awmdan te hian I nihna I existence a lo hril chhuak thin. Hei hi kanla thutak hle aniang kan kristianna kawngah pawh hian midang kan hruaitu leh bula awm te teh tlinloh emaw thlir a kan beisei dan vak a an awmloh hian tuiloh a invuak chauh a awl thin. Mahse kan thlirtur zawk chu Lal Isua Krista hi a ni. Entirna lo sawi ila- Lancashire ah khuan mipakhat hi factory-ah a thawk thin a. dar vawtu a nih avangin  tuktin a hnathawhna kalkawnga sana dawr kawt a sana tar chu herh mil ziah thin a. tukkhat chu sana dawr nghaktu pa chuan Thianpa engatinge maw he kan sana hi I rawn mil fo le a ti a. A ni chuan ele kasana hi a dik vaklo a he sana hi ka herhmil thin a lawm a ti a. E thianpa thil pakhat ka hrilh ang che ang a, ka sana hi a dik bik vaklo a facory darli a a lo rik a dar I vuak hian kalo herhmil ve thin tho a lawm a ti a. Ni e, hetiang bawk hian a diklo leh diklo hi kan in entawn kual a kan diklo tulh tulh thin. Kan entur zawk leh kan inzirna tur zawk chu Lal Isua ah hian a ni. Lal isua hma-ah chuan a thianghlim em avangin “a ropuina hma ah chuan saruak leh inhawngsa vek kanlo ni. Mi sualna kan hmulo a chiang em emin kansualna kan hmu a, kan inhmuh chian pauh leh kan zak a, ka sim e ka thiamlo a ni e, I ropui e kan ti thin. Hei hi Joba pawh khan a lo chham tawh a ni. Tirhkoh Pula pawh khan min zirtirtu la siau avangin nundan ka thiam ta a lo tih ni.

3)      Pathian remruatna kan chunga a lo thleng a kan inpumpek surrender hian HNEHNA a lo awm a Amah avang chauh a choimoi kanlo ni zok thin. Pathian hian ama chawimawi tur leh fak turin minlo siam mai a lo ni. Mahni infak emaw lam a langlo a, a hman tur a bel lei ang ainpumpek mai chu kan tih tur a lo ni. Rinna a miropui Abrahama khan chhandamna a channa chhan leh Chiropui taka Pathianin a siam chhan kha Pathian thu a awihna leh Pathian hnen a a inpumpekna a rina mai ah khan a ni. Ni e, Pathian a kan tlom pauh leh Krista kan hmelah a lo lang chhuak thin. Hei hia avan pawimawh tak  em, phai ramah kan awm a Pathian chanchintha meichher chhitu te kan ni si a.

Enge kan tih tak ang le?

1)    Pathian thu/remruatna-ah chuan in tulut/thuawih mai teh
Thuawih tluan tling chu Kraws thleng a Pathian thu Isuan a awihna kha a ni. Gethsemani huana lungaih taka awmlai khan han chhut ula sipai ten an man dawn pawh khan vantirhkoh sing chuang nuai fe ko thla thei mahse a tilo, Pathianin tih tur a tih chua tihfamkimtheihnan isaian a lo sawi angin beram a hmul met tu hma a ngawi reng a awm angin pathian thu a awih mai a ni. Vantirhkohte khan lo chhanchhuak daih se tlantu tur pawh kan nei top nang. Pathian remruat dan tawmpui a engkim harsatna a ni emaw lawman a ni emaw kan nun in a a lo AMEN hian Pathian ropuina puanchhuah a lo ni thin. Mary pawh kha Isua pian dawn khan mipa a la nei silo han raise mi mak tih a ni dawn. Mahse Lalpa bawihnu ka ni, A thu ang zelin ka chungah thleng rawh se tiin thuawihna a lo tan a ni. Chu a thuawihna avang chuan mi zawng zawngin nu nihlawh kan tih tak hi.  Josefa Pathian in a hruaina ah khan a phunnawilo unaute itsik ni in mahni ram loah sal a hralh a ni a, taninah dawt a hekna hmanga khung a ni a. Mahse Pathian thil tum zawk chu a tawpah a lo lang.

Nimahsela heta kal tûra mi hralh avâng hian lungngai suh ula, mahni inhaw  duh hek suh u: mite nunna chhandam tûrin Pathianin in hmaah mi lo tîr hmasa a nih hi. Chutichuan heta mi kaltîrtu hi nangni in ni lo va, Pathian a ni zâwk e: Gen. 45: 5, 8a

Amah keimahni kaltlanga chawimawi a aawm theih nan kan nunah hian hling a lo dah thin a ni. Tirhkoh Paula khan ka inchhuan lutuklohnan ka nunah te hian hling a dah thin a lo tih bawk ni. Abrahama kha a rinna chu a thuawihna ah khan a langchhuak thin. Ram ka la en tirtur che ramah chuan kal rawh a ti tawp mai a, khawilai ram nge sawi bawksilo. Dilchhut deuh chu nise, Lalpa engtia hla nge? Trainin nge airin.. Bungrua kan ngahsia engtin nge kan phurh ang a ti ve duahlo. Thuawih takin Pathiana ring mai a, a thuawihna rahchhuah chu chiropui tak ah Pathianin a siam a ni Israel fate lo chhuahna kan chhandamtu ngei lo pian chhuahna chu. Tirkoh Paula bawk hi a ropui greek thiamna nei Roman ho ropuina nei thu thiamna lamah/leh zirna lamah scholar ropui ber mai gamaliela- hnuai a chhuak a ni ..  inchhuan ve khanglanglo Isua Kraw chu a chhuang zawk a thu a awih mai a ni. Chhuan tur chu a nei tam khawp mai. Enge nang hian chuan tur I neih ve le? Hei hi kan tih tur dik tak kan tawntur chu a ni. Kan nun hi a lo rah tam leh zual nan harsatna emaw kan tawh a lo ngai thin. Fakhla ah pawh Pathianin thil harin min asiam tha thin tih a nih kha. Isua ngei pawhin ti hian a lo ti a-
15:1     “Kei grep hrui taktak ka ni, ka Pa a huan enkawltu a ni.
15:2     Ka zawmpui peng rah lo apiang a paih thin a; a rah apiang a tithianghlim thin,
            a rah tam lehzual nan.


Sam ziaktu chuan ti hian a lo ti bawk a. “A lawman chu Lalpa danah a ni zawk a a dan thu chua  chhun a zanin a ngaihtuah thin”. A dan thu leh a hruaina thu chu ngaihtuahlo in keimahni hlir hi kanlo inbihchiam a tuar ve niin kan inhria a kan lo phunnawi mai thin. Hemi chungchangah hian Sadhu sundher singh chanchin kha ngaihnawm ka ti thin. Hindu tha mi tunlai caste kan zirlai ni bawk atang lo chhuak a ni a. Isua a hmu hlauh mai a le… theihtawpin a chhungten thlem mahse an dang zo silo. A ngaihzawng hmeltha em em mai khan a han thlema.. keini hmeltha tawk Candice Victoria secret model a mi te hian min han thlem se zawng kan va tlu rang awm em. Mahse a thil dawn kha a hrechiang em a enga tan mah a phal tawhlo. Tibet ramah Pathian thuhril turin a chhuak nghal hmiah mai a ni.  Chutah chuan nuam takin a han awm reng renglo a thuhril avangin nghaisak a ni a, chute chung pawh chuan Pathian zula fak tho a! Hepa chanchin ka chhiar apiang hian ka rilru-ah Pathian thilthawn pek hlutzia min hriat chhuah tir thin. Chu a thil pek leh hmangaihna chu harsatna ka tawh hmangin ka nunah Pathian hian puan a lo duh a lo ni.
Chuta Sam ziaktu chuan ti hian a lo ti leh a.
Sam 51
51:4     I chungah, i chung chauhvah thil ka tisual a,
            I mithmuha thil sual ka lo ti ta a:
            Thu i sawiin thiam i chan theih a,
            Ro i relin sawiselbo i nih theih nân.
51:5     Ngai teh, khawlohnaa dinin ka awm a;
            Ka nun sualin mi pai a,
51:6     Ngai teh, chhûngril lamahte hian takina i duh thin a:
            Tichuan lang lo lamah hian finna mi hriattir ang.
51:10   Aw Pathian, keimahah hian thinlung thianghlim tak siam la;
            Ka kawchhûngah hian thlarau dik tak siam thar leh ang che.
51:11   I hnên ata hi mi paih bo suh la;
            I thlarau thianghlim hi mi laksak suh ang che.
51:12   I mi chhandam hlimna chu mi pe leh la:
            Thlarau tihnuamin mi chelh reng ang che.
51:16   Inthawina chungah lawmna i nei si lo va; chuti ni suh sela chuan ka pe ang:
            hâlral thilhlan chungah lungawina reng i nei lo ve.
51:17   Pathian duhzawng inthawinate chu thlarau lungchhia hi a ni.
            Aw Pathian, thinlung lungchhia leh inchhir ngawih ngawih hi i hmusit lo vang.

Tun hma chuan Davida anga uire lo tan chuan he lai chang hi mi tan emaw tih mai a awl thin. Mahse he chang hi ka tan chuan keimah sawina a ni a. Lohtheihloh a Pathian hma a ka tlinloh zia leh engmah lo mai kalo nihzia ka chapona te kheng thla tu ngei a lo ni.

Rom 8:28
8:28     Tin, Pathian hmangaihtu, amaha ruat anga a kohvate tan chuan, an thatna
            turin engkimin a thawhsak hlawm thin tih kan hria;


 Thinlung lungchhia a Pathian hnena in lamletna nunah ngei hian Pathian a lo lawm thin. A tawpnan Pathian min hmangaihna hi Davida puanchhuah ngei hian tlip ka duh.

Sam pariatna 1-4: “Aw Lalpa Kan Lalpa Lei chung zawng zawngah hian I hming chu a va tha em. I ropuina te chu van chungah khian I dah a. Hmelma leh phuba latu tihdaihna turin, nangmah dotute avangin nausente leh hnute hne laite kaa chhuak chuanin chakna I tinghet a. I van I kutchhuakte, Thla leh arsi I ruat ho te khi, ka ngaihtuah chang chuan, mihring/Kei hi engmaw a nih a I hriat reng thin ni tiin.
He mi  rethei hi a au va, tin, LALPA chuan a hria a,
A manganna zawng zawngah chuan a chhan chhuak ta a.
Amah tihtute chu, an vêlah LALPA vântirhkoh chuan a awm chilh a,
A chhanhim thin.
Aw, LALPA thatzia chu tem chhin teh reng u:
Amaha rina nghat mi chu a eng a thawl e. Sam 34: 6-8






Saturday, November 15, 2014

Dik taka tih


“There is nothing outside the texts” Jacques Derrida

Ringtu te tan chuan kan darthlalang tur chu Bible hi a ni. “A tirin Thu a awm, thu chu Pathian hnenah a awm thu chu Pathian a ni.”


1) Thlarau leh tisa: “Dichotomy” hmang hian Zoram Kristiante’n enge kan kal sualpui hi chhut a tha khawp mai. Thlarau kah tih leh tisa kan tih hi kan dah hrang hle a. Kan thlaraunun hian Biak In bak a pel khat hle a. Kan nitin nun hi “A rau lo” ti tawk lah kan bo lo. Eng chu nge rau a, eng chu nge rau lo? Hei hi zawhna pawimawh tak a ni. Kan thlarau chan hian kan nitin nun a nghawng siloh chuan kan ram leh hnam chu a nghawrnghing har ngawt ang. “Thlarau rah erawh chu hmangaihna te, hlimna te, remna te, dawhtheihna te, ngilneihna te, thatna te, rinawmna te, thuhnuairawlhna te, insumtheihna te a ni zawk e (Gal, 5:22). Pathian a hlimna lam piah lama nitin kan nun a kan hmanchhuah chi vek a ni. Kan chanchin tha hrilhna tur vaiho hian kan biak in kan lam mup mup ai chuan ataka kan nunpui rinawmna-ah hian min teh zawk dawn a ni.


2) Ram leh hnam veina: Kan ram leh hnam hian veitu/sawitu tamtak a lo nei tawh thin mahse tha thawh te chu tlem te an ni. Kan kohhran hruaitu zingah pawh hian kohhran vei em em si ram vei pha silo kan awm thei bawk! Kan thlarau chan hian Biak In zawl bak a pel theilo a nih chuan a pawi thlawt a ni. Kan ram leh hnam damna chu nitin kan hnathawhna thlarau rah kan lan chhuah tirna ah hian a ni. “Aw mihring tha chu a entir tawh che a ni; LALPAN a phut che chu eng nge ni? Dik taka tih leh khawngaihna ngainat leh i Pathian nen a thuhnuairawlh taka len dun a ni lo vem ni?” (Mika, 6:8). Thalai phairam a thiamna duh a kal ho te hian mawhphurhna kan nei, kan zirna a thatak leh rinawm tak a kan zir hi a tul a ni.



3) Dik tak a tih: Dik taka ti tur chuan “Sual huat” hi a pawimawh khawp mai. Tunlai kanlo changkang a kan ngaihtuahna a “liberal” chho ta. Sual hi kan ngai zam ta viau. Isua hian sual hi a haw khawp mai Temple-a thil zuar te kha (Amah zaidam leh nunnem ni mahse). Ekhai! Nangni chu in tih hi a mawilo e mai, ti in vai film deuhin dawhkan te kha a namthlu lo a. Man takin a nam thlu a ni. Tunlai media in min chim nasat tawhna khawvel-ah phei hi chuan tha ni awm tak tha hauh silo hi a va tam ta em. Hei hi chu kan tawn dan a in anglo angin mahni in ngaihtuah chhunzawm ila. Chhungkua a tlakchham a a awm a sum lak luhin a daih tak loh te hian DIK TAKA tih te hi a va har thin em! Mahse chu chu LALPAN a phut che a ni. Zirlai tan kan mawhphurhna chu enge ni ve ang le? Kan pian kum (DOB) dik tak a ziah te, Scholarship form a fill up tur kan nu leh pa te income diktak kan ziah (DIK TAKA) tih hi min phut a nilo em ni?


4) I in enlet ang hmiang: Kan buai em avang hian nitin hian Pathian nen hian kan leng dun hmanlo em ni le? Kan hnungtawlh tak tak hi chuan kan tawngtaina thluk te hi a zuai raih tawh thin nia! Pulpit tlang a thusawitu te kan nun a sengluh aiin sawiselah kan ram tang duh a. Keimahni leh Pathian inkar ngaihtuah aiin midang leh Pathian inkar tur kan buaipui chiam thin. Kohhran in hmanna a hmantlak viau si chhungkua a tangkai mang silo te hi ringtu tha an nilo! Ringtu tha dik tak chu Sam a lan dan chuan “A ni chu tui luang kianga thingphun, a hun te a rah thin a hnah pawh uai ngailo ang hi a ni a, a thiltih a piang chu a hmuingil zel ang” Mite tan a rah chhuah thin, a thiltih zirna ah pawh pass thin a ni tur a ni. Siamtharna chang leh tur hian Lal Isua Kraws hnuai a thuhnuairawlh taka kan kun leh hi a tul a ni.



5) Kan entawn tur: Bible-a mi rinawm Josepha te, Daniel-a te hi kan entawn tur a ni. Dik taka ti tur chuan Pathian nen nitin lendun a ngaifo. Hemi a nih avang hian nitin Pathian nen kan len dun theihnan “Quiet time” kan neih fo hi a tul reng a ni. Kar khatah Sunday vawikhat chiah inkhawm hun kan nei a, zirlaitan chhuanlam fahrah te te siamlo a inkhawm hi a fuh khawp mai. Kan inkhawmpeihlo a ni pawhin inkhawm sawisel fo hi a hrisel lo. Zirlai chhuan lam zir chuang silo inthiamchawpnan a hmang tut e hi mahni inbum mai kan ni. Eng ang pawh hian zirsangin hausa mah ila “Mite tan malsawmna” kan nih fo hi a tul tak meuh a ni. Mite tan a malsawmna ni tur chuan “Kei” tih hian hmun a chang tamlo a,



He thumal te “DIK TAKA TIH” tih hi kan ram leh hnam din chhuah nan chuan a tawk.





Sunday, April 27, 2014

TITA BIBLE QUIZ


Reasoning
1.    Tita Kret thliarkar a Tirhkoh Paulan a hnuchhiah nachhan?
Ans:  Thil tihfel bakte chu i tihfel zelna tur leh thu ka pek che ang khan khaw tinah upate ruatna turin (1:5)
2.    Tirhkoh Paula hian Kohhran hotu qualification a sawi teuh mai a, Engvang in nge sawiselbo tur a ni a tih nachhan?
Ans: Kohhran hotu chu Pathian sum enkawltu a nih avangin (1:7)
3.    Tute nge dan ang lova awm, thu sawi mai mai te leh tihdertute mi tam tak an awm si Tirhkoh Paulan a tih kha?
Ans: Serhtanho zing a mi an ni deuh ber (1:10)
Facts
Tita hnena tirhkoh  Paula lehkhathawn hi thupui neiin thliar hran theuh a ni a, a pathumna khan eng thupui nge a neih?
Ans: Zirtirna hrisel (2)

Tita-ah hian Bung engzat nge awm?
Ans: Bung 3

Bung 2na ah khan chang engzat nge awm?
Ans: chang 15

Bonus : Eng bung nge sei ber?
            Ans: Bung khatna chang 16 a awm

Fill in the blanks (Sawizawm rawh)
1.      Nang erawh chuan ________dik tak nena inhmeh  thu sawi rawh.
Ans: Zirtirna (2:1)
2.      _____ pawhin Pathian thu chu sawichhiatin a awm loh nan...
Ans: Pitarte (2:3)
3.      Chutiang bawkin ______ te chu rilru fel tak pu turin fuih rawh.
Ans: Tlangvalte (2:6)

Reasoning

1.      Engtik hunah nge Pathian khawngaihna a lo lan?
Ans: Mi zawng zawng hnenah chhandamna rawn thlenin (2:11)
2.      Tunlai khawvelah hian engtia awm turin nge min chah?
Ans:  Insum leh fel tak leh Pathian ngaihsakin kana wm tur a ni tih min zirtir (1:13)
3.      Tita 3:13-na Zina kha eng mi nge a nih?
Ans: Dan hretu
4.      Paulan khan tute nge chibai min han buksak ang che a tih kha?
Ans: Rinna min hmangaihtute (3:15)
5.      Kan mite chu tlakchham an neih ngai loh nan engti tur a fuih turin nge Tita kha Tirhkoh Paulan a tih?
Ans: Hna tangkai thawka in hmang reng turin fuih la, an awm mai mai tur a nilo. (3:15)
6.      Tute pahnih nge Paula hian Tita hnen a tirh a tum te kha?
Ans: Artema emaw Tukika emaw (3:12)
7.      Eng thu nge rinawm tirhkoh Paulan a tih kha?
Ans: Pathian ring tawhte chuan thil tha ti zel turin ngaihtuah rawh se.. (3:8)
8.      Tirhkoh Paulan thil sawtlo leh engmah lo a ni si a tih ?
Ans: Zawhna atthlakte, thlahtu chhuina te, inhnialna te, dan thu a insualna te chu hawisan zel rawh (3:9)
9.      Rinna hran nei mi chu vawi engzat zilh hnuah nge zilh tawhloh tur a tih kha?
Ans: Vawi hnih khat zilh hnu chuan zilh duh tawh suh (3:10)

Zawhna ho mai mai

1)      Tita kha eng hnam nge a nih?
Ans:  Greek mi (Galatia 2:3)
2)      Eng khua ah nge Paula khan Tita kha lo kal hram hram ang che a tih?
Ans: Nikopoli (3:12)
3)      Tita hi Paula hian engvangin nge ka fa tak tak ti a a koh?
Ans: Tita, Kan rin thuhmun avanga ka fa taktak hnenah (1:4)
4)      Tita-ah hian a tlar hnuaiah bible reference chhiar zawm tur/ thu in hne ang chi te dah teuh a ni a, chung zingah chuan enge tam ber?
Ans: Timothe-a (5)
5)      Zawlnei pakhatin Kret thliarkara mite a sawi dan kha enge ni le?
Ans: Kret thliarkara mite chu dawithei te, sakawlh sual te, thatchhe dawheh te an ni fo mai (1:12).
6)      Tirhkoh Paula hian Pathian nihna chang4 naah khan engtin nge a address
Ans: Pa, Pathian leh Krista Isua min chhandamtu hnen ata khawngaihna leh remna awm rawh se.



Wednesday, January 15, 2014

Re-defining GOD!

Ka phak tawkin Pathian nihna hi ka ngaihtuah ve thin. Chhuiphak rual loh ni mahse mimal a kalo hmelhriat ve dan tunah hian hmanni a kan titi a kan sawichhuah ka sawi dawn a ni.

Theory One: 
1) Pathian (Pangngai/Constant) + Keimah (Rinna/Faith)=?
Sawifiahna: Pathian nihna chu ropui eltiang, danglam ngailo a ni. Chu Pathian nihna chu Keima rinna nen hian han puntir ta ila ka rinna atam pauh leh a ropuina a lo lang zual dawn a ni. Achhan chu Amah a thiltihtheihna kha pangngai/constant a nih avangin.