Tuesday, March 23, 2010

Tha leh thalo ( 'Mizo'* perspective)


"Mama, inkhawmpui an tiak ta, nanglah phai ramah i awm reng si a, Pathian rawngbawlna hun hi i nei ve meuhlo a ni." ti a ka nu duhtakin min biaklai chu ka thil ziaka ka hmanhlel lai tak a ni. Inkhawmpui zi nuaih nuaih kara zaithiam te, lemchan thiam te, thusawi thiam te mitthla-ah an lo lang, mahse keichu ka hman ve miau silo a! Ngaihtuahna-ah thil pakhat a lolang a. Enge "rawngbawlna chu?" Ka hna ve tur ka zirna chu ka rawngbawlna a ni ve lo em ni?

'Beram' leh 'Kel' thalai te: Tribal khawtlanga seilian ka nih avangin huho a awmkhawm(collectivism) leh mahni a chettlatna (individualism) chungchang hi inhnial a thui thei khawp ang le. Kan duh emaw duhlo emaw Kohhran leh Khawtlang khian khauh takin "fel" leh "fel lo" a thliar hrang a. Chu tehna chu inhman leh inhmanloh a ni. Hei hi thatna tamtak a awm a, chhiatna tamtak a awm bawk. In hmanluat avanga mahni career in vawchhia an awmlaiin inhmang manglo a mihlawhtling an awm leh thung bawk. Leh lmah chuan inhmangpeihlo te'n a inkhawm an sawisel chiam angte hi a dik leh chuang bawk silo a. Ani, kan chhuak vak lutuk ve bawk a, kan hnathawh leh kan zirna kan nitin eizawnna in a tuar lo thei silo.In hmang tha duhlo emaw hmanlohna vanga in hmanglo deuh te'n sawisel se chu "Misual" nih an hlawh tlat, a pawi. Kan lem lutuk a pawi!

Dichotomy :
Kan Zosap te chanchin tha rawn ken khan engtiang chiahin nge kan khawtlangnun leh kohhran nunphung hi a sawi danglam kan hreveklo ang. John Calvin zirtirna hian engtiang chiahin nge Zoram ringtute nun hi a kaihherh pawh chhut tham a ni. Tun a kan hman danah chuan kan nitin khawsakna leh kan biak In (sanctuary) kan dah hran lutuk hi a pawi a ni. Chawlhni a lo ni a, sualna te chu tam hle mahse kan sualna kan hlip a, fel awm takin kan inkhawm a a tha e. Chawlhni ang tho hian nidangah pawh hian Pathian han zah ila zawng corruption do pawl hi a awm ka ringlo. Tha hauhsilo a lemchan kan uar lutuk hi a pawi a ni. Lemchanna hmanrua a kohhran leh khawtlang platform-a kan hmang hi a pawi leh zual. Inthawina nilo in thuawih a ni kan biak a hian a lawm zawk ni.

Hawh u i din thar ang u: Kan Biak In dik tak chu kan thinlung hi a ni kumkhua. Thinlung a zawm silo in pawnlamah a va zawm ngawt hi a theihloh.Thil kan ti a nih rau rau chuan a tawp thleng a kan hlen a ngai a, kan rinawm a ngai a ni. Zirlai chuan a zirna-ah rinawm se, sorkar hnathawk chuan sorkar hna athawhna-ah chutiang zelin. A phawvuak a kan inhampuar lutuk hi thil zum kan tawn hunah kan puakdarh vek palh ang e. I din thar ang... a lem atangin atak ramah..

A tawp berah chuan i hman leh hmanloh hi a thatna leh thatlohna a awm ve ve a, pawimawh ber zawk chu kan thinlunga Lalna chang zawk hi a ni.ENGE I NGAIH VE DAN?



* Mizo ka tih hian mi nawl tlangpui ngaihdan a bikin Mizoram chhunga awm Kohhran leh Khawtlang awpna hnuai awm te ka sawina a ni.

10 comments:

tluangi said...

Sawi kual tur a tam khawp mai boss.. mahse i sawi hi dik lo pakhatmah a awm lo!! :D Ngaihtuah a tithui khawp mai.. chhanna awlsam erawh a awm miah lo ka ti thung.. next blog ah angle dang deuh atangin i rawn sawifiah dawn em mawni!! :D

Hriatpuia Pa said...

A dik chiah. Pathian thu sawi thei leh thiam kan tam. Inti hria, khawhar lenpuina thlenga aupui pawh kan tam. Mahse nunpui erawh kan tlem thung. Hemi chungchangah hi chuan a tua te mah hian kan kaldan hi dik kan ti lo. A tak taka awihtu leh nunpuitu nih hmasak tum erawh kan tam leh chuang lo niin ka hria.

I hriat reng pawh han sawi hmawr hawn dan i thiam riau. I thupui sawi ngaihthlak a chakawm khawp mai. :D

Malsawmi Jacob said...

Nia, a langa mawi kan ngaihtuah lutuk thin mah mah, takna aiin.

I thuziak imagery hman "A phawvuak a kan inhampuar lutuk hi thil zum kan tawn hunah kan puakdarh vek palh ang e" tih hi i va thiam turu ve!

sawmpuia said...

@Tluangi: Cambridge scholar tan sawina hun hawn reng a ni :-)He thil hi ka veina rei tawh a. Inkhawmpeih silo chhuanlama inhmangte sawt vak thin te pawh hi ka haw lawi bawk si a..buaithlak a nih hi :-)

@Zaia:Khawhar lenpuia thusawi chiam thin hi Inkhawmna a thusawina changlo an ni duh lutuk, tawp chin an hre thinlo. Lam eu zawk zawk te hian thinlunga an fak siloh chuan a lo dawngsawngtu tan a hmuhnawm duhawmlo ka ti mai mai thin.

Keizawng thusawi chi ka nilo ka buh nuaih zel :-) Thusawi chu Pu Hawla te kutah aw :-)

@mesjay: I ti dik, hman ni kan discussion na ah chuan thawmhnaw in bel chungchang hi kan sawi a. An buaipui khawp mai a (hak tur hak loh tur, a mawi, a mawilo etc) Ka ngaihdan ka sawive na ah chuan kan thupui lutuk a a thawmhnaw ber kha, kan biak a tur kan hrechanglo a pawi. Engpawh hi inbel ila kan mizah ber kan hmuh dawn a kan incheina hian inthuam ila a tha mai. Biak In hiFashion parade a nilo a nawmnah taka incheina pawh a ni chuanglo. "Thlarau leh tihtakzeta Pathian biakna hmun a ni."

Burchhe ruak thin hi a ring duh antia..takna an pailoh vang pawh ni hmiang, dikna chu ngawirengin kilkhatah a lo thu a..antia mi kha... Kristian nun dik tak hi chu a uangloin a chapo ve ngailo...

Duhtawkrih ang ka tui leh dawn.... Thusawirei deuh kan nin deuh kan ang zo palh ang e :-)

Varte said...

"Kan Biakin dik tak chu kan thinlung hi a ni kumkhua" dik lutuk, khawi hmunah pawh awm ila, Collective e, Induvidual e Mahni hi kan pawimawh ber fo mai, ziak tha dup dup e, hawh u i din thar leh teh tak ang u...

sawmpuia said...

@Varte: tehhlawl che chuan...nia i din thar teh ang u

Anonymous said...

(English-a ka ziak hi min lo hrethiam mai rawh)
I've been meaning to write a post similar to the issues you have addressed. In Mizoram, Christianity has become a superficial facade the corrupt hide behind to conceal their bad deeds. Contributing to the Church and members is noble when it comes from the heart, but when it comes from the mind, to BE someone they are not, that's plain filthy. I wonder how the Church can accept huge donations from people who lead different lives beyond its' confines. Has the church become that desperate? How can it justify funding missionaries with this black money? Doesn't that make us only as ungodly as the people we are trying to convert? What gives us the right to be this self-righteous?

sawmpuia said...

@blackestred: Pawi teuhlo mai..english pawn a fiah deuh deuh zawk a lawm. he khawvel dik leh diklohna in luan pawlh chiatna a khawsa kan ni miau a. Kel leh Beram te chu nakinah chuan thliarhran an la ni ang chu. Church as institution ang hi chuan kan kaldan hi chu a question theihin ka hria. Hei chiah hi a ni Martin Luther- te'n Protestant an rawn sualchhuahna kha ni. He i zawhna pawh hi a pawimawh khawp mai.

Unknown said...

I sawi dik khawp mai. Kan thiltih apiang hi 'rawngbawlna' a ni vek mai tih kan hriat hunah kan Mizo Kristianna hian a tak ram kan dai tan chiah ang.

sawmpuia said...

@dina sailo: Kan ngaihdan a kan in trawm a nih chu :-)