Saturday, May 3, 2008

Mumang ram a Telengana State!?

Hyderabad-a awm te chuan News paper kan keu hian kan duh emaw duhlo emaw he thuziahna hi a lo chuang leh thin a! A bulbal hrelo hian ka lo bihliam ve fo thin. Chanchinbu mai nilo kan zirna tualzawla thawm an rawn neih tak fo avang leh kan awmna ram te a nih ve avangin hriatchian tumin ka beng ka han chhi a, chuta ka hriatdan beitham tak chu ka ziakchhuak ta a ni.

Enge a chhan?:
Engvanga (Telegu)tawngkhat hmang ber Andhra state hi inpumkhat lo a state hran hial duh a an sual an sual tak mai le? Achhan bulpui ber chu hmasawnna Telengana leh Coastal Andhra te inkar a inkhairual lo hian a sawifiah ber ang.

Rualremlo taka inzawm:
Kum 1953 October ni 23 khan Andhra hi state hran a puan a ni a, a hnu kum thumna 1956 November khan Telegu tawng hmang Telengana chu Andhra Pradesh a chhunfin a ni leh a ni. Chuta tang chuan buaina a inmung chho tan ta a. Buaina hi Coastal Andhra a mi te leh Telengana a mi te inkarah a ni ber a. Coastal Andhra ai a Telengana mite hi an hniam deuh avangin atir chuan sorkar hian a duhsak hle a. Telengana per capita income kha Rs.188 anih laiin Coastal Andhra ah thung chuan Rs.292 a ni a, literacy rate ah Telengana 17.3 percent a nih laiin hmundangah chuan 30.8 a ni thung a. Telengana hi Andhra State zatve hawk a nih avangin hniam bik a an awm chu an tha a na ta deuh ni in a lang.

Lungawitawk a har:
Kum 1969 a nih meuh chuan Telengana state hran sual duhna hi a lian ta hle a. Achhan ber ni a lang chu duhsakna a hleihluak a Andhra mite an pek tak vang a ni.Andhra mite chuan Telengana mite hi an hnehchhiah em em mai a. Zu zawrh free taka Telengana a phal, state revenue a vawm luh thur thur pawh itsikin Coastal Andhra lamah suan vek an tum ta mai a. Hnalak leh duhsakna tinrengah kalhlen an ti ta zel mai khan an thin a khei ta riau mai a ni. III plan-ah phei chuan he thil hian hluar lam a pan ta hle a, Telengana state a lehkhathiam te chuan an sorkar chu an do tan ta a ni.

Mulki Dan mak tak chu:
Kum 1918 lai daih tawh khan Nizam sorkar chuan Hyderabad-a piang leh kum sawmpanga awm tawh (Mulki) te chuan duhsakna an dawng ang a, pawnlam atang a lo lut te erawh chu hnalakah pawh duhsak an nilo ang tih kha a ni. Kum 1956-a Coastal Andhra leh Telengana an inzawm khan hruaitute pahnih chuan inremna "gentlemen's agreement" an tih chu an ziak a, Mulki dan hi siamremin Telengana mite hi ramhruainaah te, zirna hmun, entirnan Osmania University-ah te admission an tan hauhsak an ni a. Kum a lo vei a he dan hi atakin an kalpui lo nge, Telengana mite chu an lungawi ta lo, sorkar chu he an thu inremna zahloah an puh a, sorkar lam chuan an theihtawk an chhuah ve bawk ni in an insawi thiam thung a.

Heti hi maw ni dawn a ?:
Kum 1968 khan Osmania University-a zirlai thenkhat chu hnalak chungchang leh zirna a Telengana mite duhsaklo a an hriat avangin an nuar ta a. Hetihlai hian Supreme court chuan kum 1969 march thla khan 1956 a inremna dan an ziah-a Telengana mite tan reservation dah ngawt chu constitution kalh a ni a ti bawk a, hei hian an thinrimna chu a ti alh ta hluah hluah mai a ni.

TPS a piang:
Dan hmanga luh chilh duh pawl an lo awm zel a, Telengana Praja Samiti (TPS) an rawn ding ta hial a, kum 1971 Lok Shaba inthlan phei chuan Telengana region ah pawh seat 14 ah seat 10 lai an rawn hauh ve a. Central sorkar chuan an buaina tireh tur hian kum 1971 khan Mulki Nizamin a lo duan kha kal pui tho in, Telengana mite tan Regional commitee statutory power nei in din a phalsak ta a. Mahse eng a ang ta chuanglo, thalai lungawilo chuan nasatakin an dodal a. TPS chu Congress nen a inchhunfinin kum 1971 September khan Brahmanand Reddy Chief Minister ban hnuah P.V. Narashimha Rao Telengana mi hruaina hnuaiah an rawn vul leh a.

Sorkar Laipuiin enge a tih?:
Pi Indira Gandhi khan Andhra Pradesh inpumkhat nan Mulki dan chu kum 1973 December 21 ah Lok Sabha ah a pharh a, pawm a nih hnuin Narashimha Rao chu Chief Minister atanga bang turin a hrih bawk a. Andhra State chu President’s rule a puan a ni a. Chutia a lulawkber an khen thlak tak ah chuan boruak sa pawh a dai ta huai a. September thla ah chuan Sorkar laipui chuan “six-point formula” an tih mai chu a zam chhuak a, hei hian Telengana mite helh em em mai mulki dan chu a rawn hnawl ta a ni. Danpui pawh siamthat a ni ta a, ram pawn mi tan a hnalam a inthliarhranna ti tawpna chu. President's Rule hlih a ni a chumi hnu a Chief Minister J.Vengal Rao kha he dan thar hi kengkawh tur a tih a ni a. Sorkar laipui hian Telengana State hran siam hi a duh ngailo a, then an nih lohnan theih tawp a chhuah thin a ni.

Tunlai dinhmun:
He buaina hi hnam leh hnam in an lohna avang emaw sakhuana emaw avang awm a nilo a, hmasawnna insem zai loh lutuk vang a ni ber. Telengana State champion pui ni a insawi TSR-a pawl te hian seat thahnem tak Lok Sabha-ah pawh an hauh a, Ram lo thlenglo tur tih hrereng chung si hian Politics-a mi rilru hnehnan a buaipui ta chiam em ni?tih te ka ngaihtuah ve neuh neuh thin. Manmohan Singh hruai sorkar natakin an nawr a, mahse an ni chuan pen khat pawhin an ngaihdan an sawidanglam duh silo a. A chalchang chuan MP te an ban tir ta vek mai a ni. Tunah hian Andhra Pradesh chuan he an banna hmunah te hian Bye-election a hmachhawn mek a.State chhunga party lian pahnih Congress leh TDP te hian Telengana state sahthlak hi an remti lo a.Suangtuahna ramah nge, atak ramah Telengana State tih hi thil hriat chakawm tak a ni, hunin a la hril ang chu.

2 comments:

Awzzman said...

Telangana???? kan tan chuan tangkai ve tho ang em?

sawmpuia said...

@awzzman: ka hrelo le